روزهای گرم سال با تمام خوبی‌هایی که دارد از راه می‌رسد و اولین چیزی که به ذهن رانندگان خطور می‌کند جوش آوردن، و متوقف شدن ماشین است. در واقع روزهای گرم سال بیشترین آسیب‌ها را به باتری ماشین وارد می‌کند البته این حرف در مورد سرما هم صدق می‌کند. باطری انرژی شیمیایی را به الکتریکی تبدیل می‌کند. معمولا در دو صورت باطری صدمه می‌بیند: ماشین به صورت مداوم روشن و خاموش می‌شود و در مدت زمان طولانی روشن و استفاده نشود. البته بررسی‌های مداوم و رعایت برخی نکات بسیار ساده می‌تواند از بروز صدمه جلوگیری کند. در این مقاله قصد داریم با ارائه چند راهکار ساده یاد دهیم که چگونه در هوای گرم از باتری خودروی مراقبت نمایید. اما قبل از آن بهتر است کمی در مورد باتری، قطعات و نحوه کارکرد آن اطلاعاتی کسب کنید.
قطعات تشکیل دهنده باتری ماشین
باطری خودرو برای فعالیت دارای قطعات مختلفی است. از جمله:
- صفحات : که شامل دو قطب منفی (دارای سرب) و مثبت (حاوی پراکسید سرب) است و صفحه عایق
- نشانگر
- الکترولیت باتری
- جعبه
- درپوش
- ترمینال‌ها
- قطب‌های باتری
کدام قطعات برای فعالیت به انرژی باتری نیاز دارد ؟
به طور کلی وظیفه باتری ماشین تامین نیروی الکتریسیته خودرو است. برای استارت زدن روشن کردن ماشین به نیروی الکتریسیته نیاز است اما موتور هیچگونه نیروی ذخیره شده‌ای برای کار کردن ندارد. احتراق اولیه برای روشن شدن، به انرژی برق با ولتاژ مشخص نیازمند است که از طریق باتری تامین می‌شود. اما باتری این انرژی را در حالت خاموشی چگونه به موتور برای استارت زدن انتقال می‌دهد؟
هنگامی که خودرو روشن و مشغول کار است دینام شروع به ذخیره کردن برق می‌کند. بدین ترتیب مقدار برق اولیه برای استارت زدن ماشین در زمانی که خاموش است فراهم می‌شود. اما کارکرد باتری ماشین به این مورد محدود نمی‌شود. چراغ‌های خودرو نیز برای روشن شدن برق لازم دارند و آن را از باتری تامین می‌کند. سیستم تهویه هوا نیز برای فعالیت خود محتاج برق است در نتیجه برای فعال کردن کولر یا بخاری، باتری باید انرژی لازم را فراهم کند.
یکی دیگر از قطعاتی که برای انجام فعالیت خود به برق لازم دارد سیستم صوتی است در نتیجه باتری ماشین باید مقداربرقی که نیاز دارد را تامین نماید. سیستم‌های هشدار دهنده ماشین نیز که وظیفه آگاه سازی راننده در مواقع ضروری را بر عهده دارند، برای فعالیت خود نیازمند برق باتری خواهند بود که از همین طریق نیز برآورده خواهد شد.
عملکرد باطری ماشین چگونه است؟
زمانی که سوئیچ را گذاشته و استارت می‌زنید باتری ماشین به مدار برق متصل شده و شروع به شارژ شدن می‌کند. الکترولیت حکم رابط در بین قطب‌های مثبت و منفی باتری را دارد و قادر است عملیات تبدیل انرژی شیمیایی به الکتریکی را به سرعت انجام دهد. در چنین شرایطی یک واکنش الکتروشیمیایی رخ می‌دهد و انرژی را به وجود می‌آورد که ماده فعال روی صفحات را تبدیل به سولفات سرب می‌کند.
در حین این تبدیل مولکول‌های هیدروژن و اکسیژن نیز شروع به آزاد شدن می‌کنند. سپس تبدیل به آب شده و الکترون‌ها در صفحه مثبت آزاد می‌شوند و نیازهای صفحه منفی را نیز تامین می‌نماید. تبادلی که در دو صفحه مثبت و منفی اتفاق می‌افتد موجب به وجود آمدن ولتاژ یا پتانسیل الکتریکی در دو سر باتری می‌شود.
دمای مطلوب برای کارکرد مفید باطری ماشین چقدر است؟
دمای مطلوب و بهینه جهت عمر مفید باطری ماشین 26.6 سانتی گراد است. زمانی که دمای هوا به بالای 30 درجه می‌رسد بر روی عملکرد ماشین تاثیر گذاشته و موجب تبخیر شدن مایعات درون باتری می‌شود. کم شدن آب باتری نیز در ایجاد رسوب و خوردگی نقش زیادی دارد همچنین عملکرد دیگر بخش‌های ماشین نیز با اختلال روبرو می‌شود.
افزایش دمای هوا منجر به افزایش ظرفیت باتری نیز می‌شود. به عنوان مثال اگر ظرفیت باتری اسید سرب، در دمای 50 درجه بالای صفر را با ظرفیت آن در دمای 25 درجه سانتی گراد مورد مقایسه قرار دهیم باید بگویم که با افزایش 12 درصدی ظرفیت باتری در هوای گرم روبرو خواهید شد. البته که این افزایش ظرفیت چندان بی عوارض نخواهد بود. هرچه ظرفیت باتری در دمای زیاد افزایش پیدا کند از عمر باتری کاسته می‌شود. به عبارت دیگر هر چه از محدوده دمای مطلوب باتری فاصله پیدا کنید (چه در گرما و چه در سرما) احتمال بروز آسیب بسیار بیشتر خواهد بود.
چگونه گرما باعث بروز صدمه در باتری ماشین می‌شود؟
عوامل زیادی وجود دارد که منجر به بروز صدمه در باطری می‌شود که یکی از آنها فصل گرما است. گرمی هوا عامل مهم تبخیر مایع درون باتری است. این اتفاق در زمانی که کولر ماشین روشن است فشار بیشتری را به باتری وارد می‌کند. جوش آوردن باتری به دلیل گرما نیز مشکل دیگری است که در هوای گرم شاهد وقوع آن هستید. در این شرایط دمای مایع اسیدی درون باتری به شدت بالا می‌رود.
آپشن‌هایی که در ماشین وجود دارد و مهمترین آنها کولر یا بخاری است عامل دیگری در بروز صدمه به باتری ماشین است. استفاده زیاد از آنها به باتری فشار می‌آورد و باعث خراب شدن آن می‌شود. بعد از آن می‌توان به سیستم پخش، اتصال گوشی موبایل یا تبلت یا جی پی اس و غیره اشاره کرد.
نکاتی که به افزایش عمر باتری در فصل گرما کمک می‌کند
اغلب صاحبین خودرو از عوارض سرمای هوا و صدمات آن در باتری آگاهی کامل دارند بنابراین به خوبی از باطری ماشین در این فصل مراقبت می‌کنند. در تابستان اما اهمیت چندانی به بررسی سلامت باتری نمی‌دهند. با وجود اینکه معمولا باتری‌ها را سازگار با شرایط مختلف جوی طراحی و تولید کرده‌اند، (یعنی در تمامی شرایط، شما را قادر به استفاده از ماشین می‌کند) اما چکاپ مداوم آن اهمیت زیادی دارد. زیرا ممکن است در برهه‌ای از زمان فشار زیادی به باطری وارد شود و عملکرد آن را مختل کند. بنابراین در فصول گرم سال باید از باتری حفاظت ویژه‌ای شود که با انجام برخی نکات می‌توانید از بروز صدمات جلوگیری کنید.
از باتری ماشین در برابر گرما محافظت کنید
خنک نگه داشتن باطری در فصل گرما یکی از ملزومات است. توقف ماشین در زیر نور آفتاب به مدت طولانی موجب بروز صدمات می‌شود. گرما به تبخیر شدن مایع درون باتری و فرسایش شبکه‌های داخلی کمک می‌کند و در نهایت منجر به کاهش عمر مفید باتری خواهد شد. برای جلوگیری از بروز این صدمات در گرما، ماشین را در یک پارکینگ مسقف یا زیر سایه پارک نمایید. استفاده از روکش اتومبیل نیز می‌تواند ایده خوبی باشد.
استارت زدن مکرر ممنوع
استارت زدن به تعداد دفعات زیاد موجب می‌شود که باتری ماشین برق زیادی استفاده کند و هر بار موقع فعالیت اتومبیل، دینام شروع به ذخیره سازی برق می‌نماید. استفاده کوتاه مدت از اتومبیل به تعداد دفعات زیاد موجب می‌شود این روند مدام تکرار شود. در نهایت باتری خالی می‌شود و دیگر قادر به استارت زدن نخواهید بود. پس تا می‌توانید از ماشین برای سفرهای کوتاه مکررا استفاده نکنید.
از سولفاته شدن سر باتری جلوگیری کنید
با گذشت زمان و کارکرد مداوم باتری ماشین سر آن شروع به سولفاته شدن می‌کند. یعنی رسوباتی در سر آن پدید می‌آید که در صورت عدم رسیدگی تاثیر بدی در کارکرد باتری خواهد داشت. وقتی در سر باتری گرد و غبار و رسوب لایه لایه تشکیل می‌شود، مانند عایقی آن را پوشانده و مانع از عبور و مرور جریان هوا به داخل باتری خواهد شد.
برای پیشگیری از بروز اختلال در کارکرد باتری بهتر است هر چند وقت یکبار سر باتری به خوبی تمیز شود و از سولفاته شدن سر باتری جلوگیری گردد. برای این کار می‌توانید از ساده‌ترین روش یعنی محلول جوش شیرین و آب به همراه برس فلزی استفاده کنید. اسپری ضد خوردگی نیز روش دوم برای تمیز کردن سر باتری است. همچنین استفاده از محافظ‌های سر ترمینال نیز گزینه خوبی خواهد بود. برای تمیز کردن سر باتری از رسوبات می‌توانید طبق مراحل زیر عمل کنید:
- ابتدا باید خودرو را خاموش کنید.
- بگذارید تا باتری کاملا خنک شود.
- برای انجام کار حتما از دستکش مخصوص استفاده کنید.
- برای جلوگیری از پرت شدن تراشه‌های رسوبات در چشم، هنگام انجام کار از عینک محافظ استفاده نمایید.
- کابل‌های برق را از باتری جدا کنید اول کابل مشکی رنگ ( منفی ) و سپس کابل قرمز ( مثبت ) را بکشید.
- از اسپری مخصوص یا محلول آب و جوش شیرین بر روی سطح باتری استفاده نمایید.
- محلول را بر روی رسوبات سطحی باتری بپاشید کمی صبر کنید تا کف کند.
- با استفاده از یک دستمال ضخیم شروع به تمیز کردن باتری از رسوبات و خوردگی کنید.
- بعد از انجام کار صبر کنید تا باتری کاملا خشک شود. سپس بدون اینکه دستکش را درآورید کابل‌ها را برعکس زمان جدا کردن ببندید. یعنی اول کابل قرمز ( مثبت )، سپس کابل مشکی ( منفی ).
آب باطری ماشین را چک کنید
اما کار مفید دیگری که در شروع فصل گرما بهتر است انجام دهید چک کردن آب باتری ماشین است. از آنجایی که این مایع اسیدی است بهترین کار کمک گرفتن از یک باتری ساز خودرو برای بررسی آب باتری است. چک کردن مداوم آب باتری در افزایش طول عمر آن اهمیت ویژه‌ای دارد. به طوری که با کم شدن آب باتری عملکرد آن کاهش پیدا کرده و همچنین صدمات جدی به بخش‌های داخلی باتری وارد می‌شود.
اگر می‌خواهید خودتان آب باطری ماشین را چک کنید ابتدا درپوش پلاستیکی محفظه را باز کرده و میزان مایع را در تمامی بخش‌ها وارسی کنید. مایع باید تا بالای صفحه را دربر گرفته باشد در غیر این صورت اگر کاهش پیدا کرده باید مجددا پر شود.
از فشار آوردن به باتری خودداری کنید
در زمان رانندگی کردن وضعیت باتری را در نظر بگیرید و از آپشن‌هایی استفاده نمایید که واقعا نیاز است. در استفاده از تهیه هوا و کولر و همچنین سیستم پخش صوتی نیز احتیاط کنید زیرا به باتری در فصل گرما فشار وارد می‌کند.
از متصل نگه داشتن دستگاه‌های برقی به ماشین در زمان خاموشی خودداری کنید
زمانی که قصد خاموش کردن ماشین را دارید هر وسیله برقی که به آن اتصال دارد را جدا کنید. دستگاه‌هایی مثل موبایل، جی پی اس در صورتی که از برق جدا نشوند باعث مصرف برق باتری می‌شوند که در نهایت به خالی شدن باتری می‌انجامد. خالی نگه داشتن باطری و عدم شارژ زود به زود آن موجب کوتاه شدن عمر باتری می‌شود.
از خالی شدن باتری ماشین جلوگیری کنید
خاموش بودن ماشین در طولانی مدت نیز دردسرساز است و بر روی کارکرد باطری ماشین تاثیر منفی دارد. وقتی تا چند روز یا بیشتر ماشین بی حرکت بماند شارژ باتری کم شده و از شارژ خالی می‌شود. اگر اطمینان دارید که تا چند روز از ماشین خود استفاده نمی‌کنید قبل از هر کاری آن را کامل شارژ کرده، از ماشین جدا کنید و در صندوق عقب بگذارید.
با کمک شارژر مخصوص باتری را شارژ نمایید
برای جلوگیری از خالی شدن باتری ماشین در زمان استارت زدن راه دیگری نیز وجود دارد و آن هم اتصال به یک شارژر مخصوص جهت پر کردن شارژ باتری است. این شارژرها به صورت تدریجی شروع به شارژ باتری می‌کنند و تا زمانی که نیاز باشد به این کار ادامه می‌دهند. این شارژرها دارای رگولاتور هستند که بعد از کامل شدن شارژ باتری، روند کار را متوقف می‌کند.
سایر نکات مفید برای سالم نگه داشتن باطری خودرو در تابستان:
- برای ماشین خود از یک باتری با کیفیت خوب استفاده نمایید که در دمای بالا مقاومت خوبی داشته باشد و کمتر دچار مشکل شود.
- هنگام بررسی باتری دقت داشته باشید که قدرت آن باید 50 میلی آمپر باشد. تمامی قسمت‌های آن در سر جای خود نصب شده و خشک و تمیز باشد.
- باتری در سر جای خود فیکس شده و سطح آن با وازلین بدون سولفات پوشیده شده باشد.
به طور کلی عمر مفید باتری ماشین 5-3 سال است که با انجام اقدامات ذکر شده می‌توانید طول عمر آن را افزایش دهید.
چه علائمی نشان دهنده صدمه به باتری است؟
اما سوالی که پیش می‌آید این است که از کجا بفهمیم که باتری دچار ایراد شده است؟ به طور کلی اگر علائم زیر را مشاهده کردید باید حتما به بررسی باتری ماشین خود بپردازید.
- هنگام استارت زدن صدای تلق می‌دهد اما برق کافی برای روشن شدن وجود ندارد.
- کم شدن شدت نور چراغ ماشین یا سوسو زدن آن.
- عدم استارت خودرو.
